Historia teologii chrześcijańskiej – Roger E. Olson
Książka, którą oddajemy do rąk Czytelników, jest godna polecenia, zarówno ze względu na swą treść, jak też niewielką ilość publikacji o tej tematyce w języku polskim. Zgodnie z zamysłem autora jest to opowieść o postaciach i wydarzeniach, które przez wieki w sposób znaczący wpływały na kształtowanie się tożsamości chrześcijaństwa. Praca ta pomaga zrozumieć, co się działo przez kolejne stulecia i dlaczego zdarzenia te miały tak istotny wpływ na myśl i wiarę nie tylko ludzi żyjących wówczas, ale także na kolejne pokolenia, oddziałując na przekonania i sposób praktykowania wiary.
Historia teologii chrześcijańskiej jest pracą napisaną przejrzyście pod względem budowy i języka, chociaż jednocześnie wymaga co najmniej podstawowej wiedzy z zakresu historii powszechnej i historii Kościoła. Autor nie tylko opowiada dzieje powstawania i kształtowania się doktryn chrześcijańskich – w całej ich różnorodności – ale także wyjaśnia, dlaczego kwestie, które były poruszane w różnych okresach historii Kościoła, miały tak doniosłe znaczenie dla żyjących wówczas chrześcijan i z jakiego powodu są ważne dla wierzących z XXI wieku.
SPIS TREŚCI:
WYKAZ SKRÓTÓW
OD WYDAWCY
PRZEDMOWA
WPROWADZENIE
Teologia chrześcijańska jako opowieść
CZĘŚĆ I AKT PIERWSZY: SPRZECZNE WIZJE CHRZEŚCIJAŃSTWA II WIEKU….
ROZDZIAŁ 1 KRYTYCY I SEKCIARZE WYWOŁUJĄ ZAMIESZANIE 37
Gnostycyzm 37
Montanizm 40
Celsus 42
Teologia gnostycka 45
Wczesnochrześcijańska reakcja na gnostycyzm 48
ROZDZIAŁ 2 OJCOWIE APOSTOLSCY WSKAZUJĄ DROGĘ 51
Klemens Rzymski 53
Didache 55
Ignacy Antiocheński 57
Polikarp 60
List Barnaby 60
Pasterz Hermasa 61
Znaczenie Ojców Apostolskich 64
ROZDZIAŁ 3 APOLOGECI BRONIĄ WIARY 65
Filozofia grecka 66
Grupy apologetów 68
Justyn Męczennik 69
Atenagoras z Aten 73
Teofil z Antiochii 75
Dwuznaczne dziedzictwo apologetów 77
ROZDZIAŁ 4 IRENEUSZ DEMASKUJE HEREZJE 79
Życie i służba Ireneusza 79
Ireneusz i gnostycyzm 82
Ireneuszowa koncepcja odkupienia 84
CZĘŚĆ II NARASTANIE KONFLIKTU: NAPIĘCIA I PRZEMIANY W III WIEKU 89
ROZDZIAŁ 5 MYŚLICIELE Z AFRYKI PÓŁNOCNEJ BADAJĄ FILOZOFIĘ 95
Życie i działalność Klemensa Aleksandryjskiego 96
Klemens Aleksandryjski i filozofia grecka 97
„Prawdziwy gnostyk” 99
Życie i działalność Tertuliana 101
Teologia Tertuliana 104
Tertulian o Trójcy 106
ROZDZIAŁ 6 KŁOPOTLIWY SPADEK PO ORYGENESIE 111
Życie i działalność Orygenesa 112
Orygenes o wierze i rozumie 116
Orygenes i alegoryczna interpretacja Pisma Świętego 118
Orygenes i nauka o Bogu 120
Orygenes i koncepcja Logosu 121
Pogląd na zbawienie. Dziedzictwo Orygenesa 124
ROZDZIAŁ 7 CYPRIAN Z KARTAGINY NAWOŁUJE DO JEDNOŚCI 127
Znaczenie Cypriana 127
Życie i działalność Cypriana 129
Cyprian a doktryna zbawienia 132
Pogląd Cypriana na jedność Kościoła 134
Dziedzictwo Cypriana 136
ROZDZIAŁ 8 CHRZEŚCIJAŃSTWO ZWIERA SZEREGI 139
Rola biskupów 140
Zasady wiary 143
Kształtowanie się kanonu chrześcijańskiego Pisma Świętego 146
CZĘŚĆ III WIELKI KRYZYS WSTRZĄSA KOŚCIOŁEM: KONTROWERSJE
WOKÓŁ NAUKI O TRÓJCY 151
ROZDZIAŁ 9 SPORY ALEKSANDRYJCZYKÓW DOTYCZĄCE SYNA BOŻEGO 155
Ariusz z Aleksandrii 155
Aleksander z Aleksandrii 158
Arianizm 159
Odpowiedź Aleksandra 161
ROZDZIAŁ 10 SOBÓR NICEJSKI JAKO ODPOWIEDŹ KOŚCIOŁA 165
Sobór w Nicei 165
Nicejskie Wyznanie Wiary 168
Sobory ekumeniczne 171
ROZDZIAŁ 11 ATANAZY WYTRWALE BRONI WIARY 175
Życie i działalność Atanazego 175
Teologia Atanazego 182
ROZDZIAŁ 12 OJCOWIE KAPADOCCY KOŃCZĄ SPÓR 187
Znaczenie Ojców Kapadockich 188
Bazyli z Cezarei 190
Grzegorz z Nazjanzu 191
Grzegorz z Nyssy 193
Teologia Bazylego Wielkiego 194
Teologie dwóch Grzegorzy 200
Dziedzictwo Ojców Kapadockich 207
Sobór w Konstantynopolu 209
CZĘŚĆ IV KOLEJNY KRYZYS W KOŚCIELE: KONFLIKT DOTYCZĄCY
OSOBY CHRYSTUSA 211
ROZDZIAŁ 13 SPÓR SZKÓŁ ANTIOCHEŃSKIEJ I ALEKSANDRYJSKIEJ
O OSOBĘ CHRYSTUSA 215
Różne hermeneutyki biblijne 216
Odmienne soteriologie 218
Dwa podejścia do chrystologii 219
Herezja Apolinarego 221
Dualistyczna chrystologia Teodora z Mopsuestii 222
ROZDZIAŁ 14 NESTORIUSZ I CYRYL ZAOGNIAJĄ SPÓR 225
Chrystologia Cyryla z Aleksandrii 231
Sobór w Efezie 233
ROZDZIAŁ 15 SOBÓR W CHALCEDONIE STRZEŻE TAJEMNICY 237
Kontrowersja po Soborze Efeskim 239
Eutyches i kontrowersja eutychiańska 241
Synod zbójecki 242
Sobór Chalcedoński i Symbol chalcedoński 245
ROZDZIAŁ 16 KONFLIKT PO ZAKOŃCZENIU SOBORU 251
Teologia na Zachodzie w okresie chrystologicznej kontrowersji na Wschodzie 252
Wschodnia kontrowersja dotycząca Chrystusa 254
Spór monofizycki 257
Leoncjusz z Bizancjum i ortodoksyjna chrystologia 259
CZĘŚĆ V DZIEJE DWÓCH KOŚCIOŁÓW: WIELKA TRADYCJA ROZDZIELA
WSCHÓD I ZACHÓD 265
ROZDZIAŁ 17 AUGUSTYN GŁOSI CHWAŁĘ BOGA I SKAŻENIE CZŁOWIEKA 269
Życie i działalność Augustyna 270
Historia teologii chrześcijańskiej 10 Augustyn a kwestia dobra i zła 275
Augustyn o Kościele i sakramentach 278
Augustyn o łasce i wolnej woli 281
Pelagiusz i herezja pelagiańska 282
Augustyn odpowiada Pelagiuszowi 284
Augustyn i monergistyczna doktryna Boga i zbawienia 289
ROZDZIAŁ 18 KOŚCIÓŁ ZACHODNI STAJE SIĘ RZYMSKOKATOLICKI 293
Semipelagianizm 294
Papież Grzegorz Wielki 301
Pogląd Grzegorza I na zbawienie 303
ROZDZIAŁ 19 KOŚCIÓŁ WSCHODNI STAJE SIĘ PRAWOSŁAWIEM 307
Trwały wpływ Orygenesa 308
Liturgia i tradycja 309
Jan Chryzostom – Złotousty 311
Maksym Wyznawca i monoteletyzm 313
Maksym Wyznawca i teandryczna wizja rzeczywistości 315
Jan z Damaszku i ikonoklazm 319
ROZDZIAŁ 20 WIELKA SCHIZMA – POWSTANIE DWÓCH TRADYCJI 323
Spór z powodu papiestwa 325
Kontrowersja wokół filioque 326
CZĘŚĆ VI SAGA KRÓLOWEJ NAUK: SCHOLASTYCY WSKRZESZAJĄ
I KORONUJĄ TEOLOGIĘ 331
ROZDZIAŁ 21 ANZELM I ABELARD ROZMYŚLAJĄ O DROGACH BOŻYCH 337
Życie i działalność Anzelma z Canterbury 338
Ontologiczny dowód Anzelma na istnienie Boga 339
Natura Boga według Anzelma 343
Anzelm i zadośćuczynna teoria pojednania 344
Życie i niepowodzenia Piotra Abelarda 346
Filozoficzny styl Abelarda 347
Abelard i jego teoria moralnego wpływu 349
ROZDZIAŁ 22 TOMASZ Z AKWINU DEFINIUJE CHRZEŚCIJAŃSKĄ PRAWDĘ 353
Teologiczny kontekst dorobku Tomasza z Akwinu 353
Życie i działalność Tomasza z Akwinu 354
Metoda teologiczna Tomasza z Akwinu 357
Pogląd Tomasza z Akwinu na wiarę, rozum i teologię naturalną 358
Doktryna Boga według Tomasza z Akwinu 362
Pogląd Tomasza z Akwinu na język religijny jako analogię 365
Nauka Tomasza z Akwinu o zbawieniu 367
ROZDZIAŁ 23 NOMINALIŚCI, REFORMATORZY I HUMANIŚCI
PODWAŻAJĄ SCHOLASTYCZNĄ SYNTEZĘ 373
Okres renesansu. Trzej poprzednicy Reformacji 373
William Ockham i nominalizm 375
Jan Wiklef i lolardzi 382
Erazm z Rotterdamu i humanizm chrześcijański 386
CZĘŚĆ VII KOLEJNY ZWROT W DZIEJACH TEOLOGII: REFORMY
I PODZIAŁ W KOŚCIELE ZACHODNIM 395
Tło Reformacji 396
ROZDZIAŁ 24 LUTER NA NOWO ODKRYWA EWANGELIĘ I DZIELI KOŚCIÓŁ 401
Teologia krzyża według Lutra 405
Poznanie Boga według Lutra 410
Ukryty i objawiony Bóg Lutra 414
Doktryna usprawiedliwienia – „być albo nie być” Kościoła 416
Luter o kapłaństwie i sakramentach 418
Podział w protestantyzmie: Luter kontra Zwingli w kwestii Wieczerzy Pańskiej 421
ROZDZIAŁ 25 ZWINGLI I KALWIN SYSTEMATYZUJĄ MYŚL PROTESTANCKĄ 425
Teologia reformowana 425
Ulryk Zwingli – życie i działalność reformacyjna 427
Teologia Zwingliego 429
Zwingli kontra Luter w kwestii sakramentów 432
Życie Jana Kalwina i jego reformacyjna działalność 436
Teologia Kalwina 438
ROZDZIAŁ 26 ANABAPTYŚCI POWRACAJĄ DO KORZENI CHRZEŚCIJAŃSTWA 443
Radykalna reformacja i anabaptyści 444
Baltazar Hubmaier – życie i działalność reformacyjna 447
Teologia Hubmaiera 449
Menno Simons – życie i działalność reformacyjna 452
Teologia Simonsa 454
ROZDZIAŁ 27 DROGI RZYMU I CANTERBURY SIĘ ROZCHODZĄ 459
Historyczne tło Reformacji angielskiej 460
Historyczne tło katolickiej reformy 463
Thomas Cranmer – ojciec Reformacji angielskiej 465
Richard Hooker – architekt anglikanizmu 469
Sobór Trydencki – klejnot reformy katolickiej 475
CZĘŚĆ VIII ROZPAD OŚRODKA DZIEJÓW: PROTESTANCI PODĄŻAJĄ
RÓŻNYMI DROGAMI 483
ROZDZIAŁ 28 ARMINIANIE PODEJMUJĄ PRÓBY REFORMOWANIA
TEOLOGII REFORMOWANEJ 487
Scholastyka reformowana i supralapsarianizm 489
Doktrynalna zgoda kalwinistów 493
Jakub Arminiusz i spór remonstrancki 494
Arminiusz krytykiem teologii reformowanej 498
Doktryna predestynacji autorstwa Arminiusza 502
Ewangeliczny synergizm Arminiusza 504
Dziedzictwo arminianizmu 505
ROZDZIAŁ 29 PIETYŚCI DĄŻĄ DO DOPEŁNIENIA TEOLOGII LUTERAŃSKIEJ 509
Ortodoksja luterańska jako fundament pietyzmu 511
Czterech inicjatorów i propagatorów pietyzmu 513
Główne tezy pietyzmu 522
Dziedzictwo pietyzmu 527
ROZDZIAŁ 30 ANGIELSCY PURYTANIE I METODYŚCI PRÓBUJĄ
OŻYWIĆ TEOLOGIĘ 531
Ruch purytański i jego teologia 533
Jonatan Edwards – książę purytan 542
Jan Wesley – założyciel metodyzmu 548
Dziedzictwo purytanizmu i metodyzmu 555
ROZDZIAŁ 31 DEIŚCI USIŁUJĄ PRZEKSZTAŁCIĆ TEOLOGIĘ PROTESTANCKĄ 557
Definicja deizmu 558
Prekursorzy i promotorzy deizmu 562
Cechy deizmu 569
Dziedzictwo deizmu 571
CZĘŚĆ IX STARY WĄTEK SIĘ URYWA: REAKCJA LIBERAŁÓW
I KONSERWATYSTÓW NA NOWOCZESNOŚĆ 573
Podziały w XX wieku – skutek modernizmu 575
ROZDZIAŁ 32 ASYMILACJA TEOLOGII LIBERALNEJ Z PANUJĄCĄ KULTURĄ 579
Modernizm – kulturowy kontekst teologii liberalnej 581
Friedrich Schleiermacher – ojciec nowoczesnej teologii liberalnej 583
Albrecht Ritschl i poszukiwanie istoty chrześcijaństwa 588
Główne cechy teologii liberalnej 590
Dziedzictwo liberalnej teologii protestanckiej 592
ROZDZIAŁ 33 KONSERWATYWNA TEOLOGIA USZTYWNIA ZASADY TRADYCJI 595
Fundamentalizm – zakwestionowany termin 596
Tło i prekursorzy fundamentalizmu 598
Ruch fundamentalistyczny 602
Cechy teologii fundamentalistycznej 608
Dziedzictwo fundamentalizmu 610
ROZDZIAŁ 34 NEOORTODOKSJA WZNOSI SIĘ NAD PODZIAŁAMI 613
Søren Kierkegaard – prekursor nowej ortodoksji 616
Karol Barth – założyciel neoortodoksji 620
Wspólne cechy i dziedzictwo neoortodoksji 630
ROZDZIAŁ 35 ZMAGANIA WSPÓŁCZESNEJ TEOLOGII 635
Teologia ewangelikalna 637
Teologia rzymskokatolicka 641
Teologia procesu 644
Teologie wyzwolenia 648
Teologia eschatologiczna 652
Kakofonia czy chór? 654
ZAKOŃCZENIE: NIEDOKOŃCZONA OPOWIEŚĆ 655
WYBRANA POLSKA BIBLIOGRAFIA DZIEJÓW MYŚLI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ 659
INDEKS OSÓB 673
INDEKS RZECZOWY 679
Format: B5
Liczba stron: 692
Oprawa: twarda
Wydawca: CHIB
